Ngẫm ngợi cuối tuần: thay mới Văn hóa làng.

Nên người làng sống cũng luôn giữ ý phòng ngừa sự mọi sự thóc mách

Người này soi người kia. Nhẹ thì lên án trực diện. Điều này không có tức là tụng ca hay chê bai.

Đã có một thời gần như cả miền Bắc đã có mô hình quản ngại theo lối ứng xử kiểu “văn hóa làng”… kiểm soát chú ý nhau khá kĩ lưỡng. Nhưng bản chất nó vẫn là văn hóa làng được văn bản hóa có bổ sung thêm những “sáng kiến” quản chặt hơn. Khó mà len lách được vào làng xã là như vậy. Ngày xưa trai làng lấy vợ làng khác thường bị chê lắm.

Nên những ai dám vượt cái cổng làng. Một vương quốc độc lập tương đối về văn hóa. Sau lũy tre làng là một cuộc sống đùm bọc che chở. Bằng “đất lề quê thói”. Xưa các cụ thường chê những đứa trẻ không biết lệ làng phép nước. Một cách kiểm soát nhau kĩ lưỡng từ lời ăn tiếng nói khá vững bền. Ở khối phố thì đưa ra họp hành gọi là góp ý nhưng bản chất là đấu tố.

Bởi cái lí thuyết: “Trâu ta ăn cỏ đồng ta…”. Tình làng nghĩa xóm bao đời nay được trọng. Nặng thì ngầm ít lên trên để xử lí. Có khi lăng nhục. Sống kiểu “tốt khoe ra/ xấu xa đậy lại”. Không biết chào hỏi là gì. Đã có lúc len lách vào xóm ngõ lối sống “đèn nhà ai/ nhà ấy rạng” nhưng nó vẫn bị đẩy ra rìa làng.

Theo Thể thao Văn hóa. Văn hóa làng là cái áo giáp khá kiên cố được trang bị bằng lối sống chào hỏi. Nó đi xa hơn văn hóa làng vốn chỉ dừng ở mức dùng dư luận lên án. Trong cái mạnh cũng có những yếu huyệt cần nhận ra. Thứ bực trong làng cũng phân minh tìm. Nên chi giặc phương Bắc bao nhiêu năm tìm cách găm văn hóa của nó vào nhằm đồng hóa mà không xong.

Đó như là vết xấu của hạnh kiểm. Văn hóa làng dị ứng với cái lạ. Còn chính quyền thì ra tay thẳng thừng cho “thanh niên cờ đỏ” đụng tay đụng chân có tính trấn áp! Đó là thời bao cấp kéo dài mấy chục năm từ khi xuất hiện tem phiếu. Gặp người mắt cứ trố lên là lũ hư hỏng!… Cái văn hóa tắt lửa tối đèn có nhau nó gắn bó mật thiết sau lũy tre làng thành ca dao tục ngữ: “Ta về ta tắm ao ta/dầu trong dầu đục ao nhà vẫn hơn”.

“Lá lành đùm lá rách” cũng từ xử sự văn hóa làng mà ra. Có những quy định về nếp sống văn hóa tưởng như mới. Giai đoạn đó bản chất nhìn ra tầng lớp giống một cái làng… to. Kể ra như vậy để thấy một sự thực khách quan. Có lúc có chỗ trở thành thô bạo như rạch quần ống loe/ đè đầu cắt tóc ngay trên phố những ai để tóc dài trùm gáy với cái lí vi phạm thuần phong mĩ tục; nhà nọ để ý nhà kia.

Đó chính là một mảnh trong lối xử sự văn hóa làng xã đó. Được đề cao. Bằng ca dao tục ngũ. Đi tìm cuộc sống phương xa thường bị dè bỉu là “thằng bỏ làng/ đứa bỏ làng” bị coi thường.